Κι όμως "...δεν άνθησαν ματαίως"!

Νίκος Εγγονόπουλος: "Το πνεύμα της μοναξιάς", 1939. Ελαιογραφία σε μουσαμά.

Ο εφιάλτης των φοιτητικών μου χρόνων συνοψίζεται σε τρείς λέξεις: "Εισαγωγή στη Λογοτεχνία". Πίσω από αυτόν τον απλό, χαριτωμένο -όσο και παραπλανητικό- τίτλο κρύβεται ένα εξάμηνο αφιερωμένο στην μελέτη του κινήματος του Υπερρεαλισμού και των εκφραστών του. Το μάθημα αυτό είχε στοιχειώσει την φοιτητική μου ύπαρξη και είχε γίνει αιτία και αφορμή για πολλούς πονοκεφάλους. Πονοκεφάλους, αλλά και εφιάλτες, στους οποίους καθόμουν στο καφενείο "La Promenade de Venus" παρέα με τον Αντρέ (Μπρετόν) -και την Ελίζα του, βεβαίως βεβαίως- κι εκεί που πίναμε το καφεδάκι μας και κουσκουσεύαμε, να σου και ο Εμπειρίκος΄ ο οποίος μου ζητούσε να απαγγείλω απέξω το "Ράγκα-Παράγκα". Αν έκανα κανένα λάθος μ'έβαζε τιμωρία, να αντιγράψω 100 φορές την διακήρυξη της 27ης Νοεμβρίου 1925 (σαν σήμερα!). Τόσο βαριά περίπτωση δηλαδή!

Τελικά το μάθημα το πέρασα (δεν αποκαλύπτω πόσες φορές το έδωσα, δεν αποκαλύπτω τί βαθμό πήρα) και τα βιβλία με τη διδαχθείσα ύλη πήραν τη θέση τους στη βιβλιοθήκη, να μαζεύουν σκόνη τα τελευταία πέντε χρόνια...Μέχρι πριν από 2-3 μέρες, οπότε και αποφάσισα να ταράξω την ηρεμία τους. Είπα "ας παν στην ευχή τα παλιά" κι άρχισα να ξεφυλλίζω το "...δεν άνθησαν ματαίως" (Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου, εκδ. Νεφέλη). Πρόκειται για μια Ανθολογία Υπερρεαλισμού. Ξεφυλλίζοντας το, συναντήθηκα και πάλι με την "Μαρίνα των Βράχων" του Ελύτη, τη "Σκοπιά" του Εμπειρίκου (ο τίτλος του βιβλίου προέρχεται από έναν στίχο αυτού του ποιήματος), με τον Σαχτούρη, τον Βαλαωρίτη, την Μέλπω Αξιώτη και πολλούς ακόμα, Έλληνες αλλά και ξένους, εκφραστες του υπερρεαλισμού...Δοκίμια, ντοκουμέντα, σχόλια... Είναι απίστευτο πόσο διαφορετικά μου φάνηκαν όλα αυτά τα κείμενα έπειτα από τόσα χρόνια, τώρα που είμαι απαλλαγμένη από το άγχος της εξεταστικής και τα διάβασα για την πάρτη μου και μόνο. Πόσο πιο ξεκάθαρα και κατανοητά. Καλώς ή κακώς, όταν γνωρίζεις ότι θα βαθμολογηθείς , καμιά φορά εστιάζεις περισσότερο στο πως θα τσιμπήσεις τον βαθμό και όχι στο τί θα μάθεις (και δεν βγάζω τον εαυτό μου απέξω).

Αυτό που κράτησα από την "επανασύνδεσή" μου με τον υπερρεαλισμό είναι ένα ποίημα του Νίκου " τα ποιήματα τα ζεί κανείς,δεν τα γράφει" Εγγονόπουλου. Το είχα ξεχωρίσει τότε, το ξεχώρισα και τώρα. Τελικά ορισμένα πράγματα δεν αλλάζουν...

Ποίηση 1948

τούτη η εποχή
του εμφυλίου σπαραγμού
δεν είναι εποχή
για ποίηση
κι άλλα παρόμοια:
σάν πάει κάτι
νά
γραφή
είναι
ως αν
να γράφονταν
από την άλλη μεριά
αγγελτηρίων
θανάτου

γι'αυτό καί
τά ποιήματά μου
ειν' τόσο πικραμένα
(και πότε -άλλωστε-δεν ήσαν;)
κι είναι
-προ πάντων-
καί
τόσο
λίγα