Υπάρχουν και χειρότερα καλύτερα!

 

Ο Maslow, ιεραρχώντας τις ανθρώπινες ανάγκες, τοποθέτησε στη βάση της πυραμίδας του τις φυσιολογικές, δηλαδή τις απαραίτητες για την επιβίωση. Δεν μπορείς να ζήσεις χωρίς τροφή, χωρίς νερό, χωρίς ρούχα, ούτε αν εκτίθεσαι σε συνθήκες που απειλούν τη σωματική σου ακεραιότητα. Αφού καλυφθούν αυτές, τότε προκύπτουν άλλες  - όπως το να αισθάνεσαι ασφαλής, να εργάζεσαι, να συναναστρέφεσαι και να δημιουργείς σχέσεις με άλλους ανθρώπους, να έχεις υψηλή αυτοεκτίμηση. Μόνο όταν καλυφθούν όλες αυτές μπορεί κανείς να διεκδικήσει την κατάκτηση της κορυφής της πυραμίδας, που δεν είναι άλλη από την περιβόητη αυτοπραγμάτωση. Το άκρως ενδιαφέρον σε αυτή τη θεωρία είναι πως αν όλες οι προηγούμενες ανάγκες, πλην της αυτοπραγμάτωσης,  δεν ικανοποιηθούν, τότε ο άνθρωπος υποφέρει από αυτό το έλλειμμα. Γι' αυτό άλλωστε ονομάζονται και ανάγκες d, από το αρχικό της λέξης deficit. Εν ολίγοις, ένας άνθρωπος που δεν πεινάει, δεν κρυώνει και έχει μια ικανοποιητική προσωπική και επαγγελματική ζωή, δεν έχει κάτι περισσότερο από όσα πραγματικά χρειάζεται για να ζήσει. Το πρόβλημα υπάρχει όταν δεν τα έχει όλα αυτά, γιατί τότε διαταράσσεται η ισορροπία του.

Εδώ και καιρό σκέφτομαι πολύ συχνά τη θεωρία του αγαπητού κυρίου Maslow, η οποία μάλιστα βρέθηκε στον δρόμο μου δύο φορές (προ και μετά-πτυχιακά για να τη μάθω καλά φαίνεται), τώρα τελευταία ακόμα συχνότερα. Τη σκέφτομαι κάθε φορά που ακούω τις τρεις λέξεις που απεχθάνομαι: "Υπάρχουν και χειρότερα". Μια φράση που -σαν την κόκα κόλα- πάει με όλα και  με αγνές(;) προθέσεις προσπαθεί να παρηγορήσει και να υποδείξει πως οτιδήποτε και να σε απασχολεί δεν είναι δα και το τέλος του κόσμου. Χρήσιμο όταν απευθύνεσαι σε κλώνους του Γκρινιάρη στρουμφ, άλλωστε είναι πάντα προτιμότερο -ή έστω πιο ευχάριστο- να σφυρίζεις χαρούμενα (μπορείς!) και να βλέπεις τη φωτεινή πλευρά της ζωής, που λέει και το άσμα. Μόνο που, όταν χρησιμοποιείται αφειδώς, η συγκεκριμένη φράση μου θυμίζει τα επονομαζόμενα back handed compliments: "Πολύ ωραίο το παντελόνι σου χρυσό μου... σου αφαιρεί τουλάχιστον εφτά πόντους από την περιφέρεια", τουτέστιν άλλο λέω και άλλο εννοώ.

Εν πρώτοις, το "υπάρχουν και χειρότερα" προεξοφλεί ότι αυτός που περνάει μια δυσκολία είναι αγνώμων για οτιδήποτε καλό του συμβαίνει. Είναι απαράδεκτο δε, όταν  εκστομίζεται από άτομα που ναι μεν δεν έχουν ιδέα για το τί συμβαίνει στη ζωή σου αλλά επειδή δεν γίνεται να μην έχουν άποψη και άλλωστε -κατά τη γνώμη τους πάντα- μια χαρά φαίνεσαι, σου πετάνε κι ένα "υπάρχουν και χειρότερα" με περισπούδαστο ύφος. Βεβαίως υπάρχουν και χειρότερα,αν όμως πχ με πιάσει η μέση μου μαντάμ, όσο και να συμπάσχω με αυτούς που αντιμετωπίζουν σοβαρότερα προβλήματα, μέχρι να με πιάσουν και τα παυσίπονα και να σταματήσω να περπατάω σαν τον Σωτήρη Μουστάκα σε ρόλο κουτσαβακίου ("Μήτσος ο Ρεζίλης", έπος των '80ς), διατηρώ το δικαίωμα να είμαι στραβωμένη (κυριολεκτικά) και να απαιτώ όταν θα γίνει ταινία το δράμα μου ("Η Ελληνίδα ασθενής") να με ενσαρκώσει η Dita von Teese (την αγαπώ) #τρουστορι. Παρά ταύτα, παραμένω εξαιρετικά ευγνώμων για ό,τι καλό υπάρχει στη ζωή μου και ας μη φαίνεται. Σαν να λέμε "περνάμε καλά στα παρασκήνια, και αυτό δεν βγαίνει προς τα έξω".

Εν δευτέροις, τα τελευταία χρόνια παρατηρώ μία τάση απαξίωσης για οτιδήποτε έχει σχέση με υλικά αγαθά. Σίγουρα η ρημάδα η οικονομική κρίση έγινε για πολλούς αφορμή για γερό ξεσκαρτάρισμα και ανακατάταξη προτεραιοτήτων,  δεν προλαβαίνει όμως  κανείς να αφήσει να εννοηθεί ότι κάτι του λείπει, να σου η φράση passepartout: "Υπάρχουν και χειρότερα!". Πολλές φορές ασορτί και με κήρυγμα για την υπερκατανάλωση, για το πόσο είχαμε ξεφύγει, για το πως είναι ευκαιρία να μάθουμε να ζούμε με τα απαραίτητα. Σύμφωνοι, κανείς δεν πέθανε επειδή αντί για δύο αυτοκίνητα τώρα έχει ένα ή επειδή η τσέπη του δεν σηκώνει πια τον καθημερινό υπερτιμημένο καπουτσίνο στο  φιρμάτο χάρτινο ποτήρι. Είναι, όμως, περιττό το καθημερινό φαγητό; Η θέρμανση, ιδιαιτέρως όταν στο σπίτι υπάρχουν μικρά παιδιά; Τα φάρμακα; Γιατί διάφοροι φωστήρες τα βάζουν όλα στο ίδιο καζάνι και μου ανεβάζουν την πίεση. Προσωπικά, θα ντρεπόμουν  να πω στην (άνεργη)  παιδική φίλη και γειτόνισσα που, ένας Θεός ξέρει πως καταφέρνουν να μεγαλώνουν μαζί με τον (επίσης άνεργο) σύζυγο τα δύο παιδιά τους, ότι υπάρχουν και χειρότερα. Το ίδιο και σε οποιονδήποτε αντιμετωπίζει προβλήματα και βασίζεται στην καλοσύνη των ξένων, στη γεναιοδωρία και στη μεγαλοψυχία τους, για να καλύψει τις βασικές του ανάγκες, αυτές που έφτασαν να δαιμονοποιούνται μαζί με τα περιττά. Τις "ανάγκες d" που λέει και ο Maslow, αυτές που δεν ικανοποιούν τίποτα περισσότερο από όσα έχουμε πραγματικά ανάγκη.

Τέλος, ας λάβουμε υπόψη μας ότι, με λίγη καλή θέληση, πάντα μπορούμε να βρούμε κάτι χειρότερο:  Για αυτόν που αμείβεται με τρεις και εξήντα υπάρχει αυτός που απολύθηκε, για αυτόν που δυσκολεύεται να πληρώσει την εφορία υπάρχει ο άστεγος και πάει λέγοντας. Μόνο ο θάνατος δεν έχει χειρότερο. Αν και, εδώ που τα λέμε, πριν από δυο-τρεις αιώνες δεν ήταν και ασυνήθιστο να τους θάβουν (κατά λάθος, εννοείται) ζωντανούς και συνέδεαν τους φερόμενους ως μακαρίτες με κουδουνάκια και λοιπά γκατζετάκια για να τους σώσουν (αν σώζονταν)... Χειρότερο μου ακούγεται, για να είμαι απόλυτα ειλικρινής. Το ζητούμενο, λοιπόν, είναι να κοιτάμε τα χειρότερα και να φτύνουμε τον κόρφο μας για όλα τα δεινά που θα μπορούσαν να μας βρουν αλλά τελικά λοξοδρόμησαν και χτύπησαν άλλη πόρτα, όπως παρακολουθούσαν στον κινηματογράφο,μισό αιώνα πίσω, τα βάσανα του Νίκου Ξανθόπουλου και της Μάρθας Βούρτση στις ταινίες της "Κλακ φιλμς", και ξεχνούσαν για μια-δυο ώρες τα δικά τους βάσανα; Το "υπάρχουν και χειρότερα" μου φέρνει στο νου φοβισμένα, μικροσκοπικά ανθρωπάκια που στο τέλος μιας άθλιας ημέρας αισθάνονται απίστευτα τυχερά  επειδή όταν περπατούσαν στον δρόμο δεν έπεσε ξαφνικά από τον ουρανό ένα πιάνο (με ουρά) πάνω στο κεφάλι τους, όπως συμβαίνει στα κινούμενα σχέδια. Πως μπορεί να φέρει το  "υπάρχουν και χειρότερα" κάτι περισσότερο από στασιμότητα και βόλεμα, αν δεν συνοδεύεται από το "υπάρχουν και καλύτερα" ή όταν δεν  γίνεται αντιληπτό πως επειδή κάτι θα μπορούσε να είναι χειρότερο δεν σημαίνει πως είναι και ιδανικό, ωφέλιμο, ακόμα και ανεκτό;

Ο Truman Capote γράφει στο "Εν Ψυχρώ": "Δεν είναι ντροπή να έχεις βρώμικο πρόσωπο. Η ντροπή έρχεται όταν το αφήνεις βρώμικο". Θα ήταν το ίδιο αν έγραφε: "Δεν είναι ντροπή να έχεις βρώμικο πρόσωπο... αφού υπάρχουν και χειρότερα!";